2022-05-14

PIERWSZY POLSKI SKUTER - OSA

 

Mimo wyobrażenia jakim jest skuter jadący przez miasto pojazdy te swój początek miały

jako jednoślady będące wyposażeniem jednostek desantowych. Jak mówi historia zrzucano

je na spadochronie podczas skoków, a po wylądowaniu skoczek miał minutę na to, aby

skuter złożyć w całość i uruchomić. Dzięki prostej i taniej konstrukcji świetnie sprawdzały

się podczas II wojny światowej wśród europejskich jednostek.

 

Historia skutera, bez wątpienia rozpoczęła się we Włoszech. Mało kto ma świadomość, że

dwie marki do dziś zacięcie walczą o to, która z nich wyprodukowała pierwszy skuter. Są to:

Vespa oraz Lambretta i rywalizacja między nimi trwa od kiedy tylko istnieją. W przypadku

historii zarówno polskiej Osy jak i Vespy grzechem byłoby nie wspomnieć o Corradino

D’Ascanio, który przez zapach, brud i trudność w obsłudze motocykli wpadł na pomysł

czegoś taniego, łatwego w obsłudze. Tak powstawała pierwsza Vespa (o jej historii

przeczytaj więcej tutaj – wystarczy kliknąć ;)). W tym samym roku, czyli 1946, powstał

również skuter zaprojektowany przez Ferninanda Innocentiego – Lambretta.

 

Ale jak powstał pierwszy i jedyny seryjnie produkowany w Polsce skuter? Pomimo, że za

czasów PRL trudno było o przepływ informacji między wschodnią stroną a zachodnią

skutery Vespy obiegły Europę w ekspresowym tempie. Łatwość w prowadzeniu, niska cena

oraz ochrona kierowcy przez brudem lecącym spod kół sprawiły, że skuter pokochali

wszyscy, a w szczególności kobiety, które nie były narażone na ubrudzenie sukni czy butów

podczas jazdy. Polscy inżynierowie postanowili obrać sobie Vespę za wzór do

naśladowania. W 1955 roku w warsztacie Głównego Konstruktora Warszawskiej Fabryki

Motocykli (WFM) powstały trzy prototypy w 100% polskich skuterów. Jako pierwszy z

warsztatu wyjechał Żuk z zawieszeniem na wahaczu wleczonym. Sercem tego skutera był

jednocylindrowy, dwusuwowy silnik o pojemności 148 ccm. Kolejnym zaś skuterem był Bąk

 

Dlaczego Osa? Nie przypadkiem jest, że vespa to w języku polskim nic innego jak właśnie

osa. Również sam wygląd polskiej osy nawiązywał do włoskiego skutera. Legenda mówi, że

sama nazwa wzięła się od słów, które padły z ust samego Enrico Piaggio po zobaczeniu

pierwszego polskiego skutera. Brzmiały one: Sembra una vespa! Co oznaczało nic innego

jak: Wygląda jak osa!  

 

Jazdy testowe Żukiem i Bąkiem pozwoliły wtedy na wykrycie wielu, można nazwać, błędów.

Jednym z nich były koła, które okazały się zbyt małe jak na 12-calowe i zastąpiono je 14-

calowymi, odświeżono również kształt blachy pokrywającej skuter. Mimo, że przez lata

skuter był uważany za coś wrogiego ideologii, jednoślad zyskał przychylność wśród prasy.

Po przyjęciu nowej władzy, ta była bardziej przekona do produkcji skuterów w Polsce. W

kolejnych latach zacięcie testowane były kolejne prototypy jednak Osa wciąż nie mogła

trafić do produkcji. Po czasie Zakłady Mechaniczne w Łabędach miały wspomóc to

przedsięwzięcie i dostarczać do warsztatu niezbędną blachę Nie wszystko okazało się

jednak takie piękne jak się wydawało. Warto wspomnieć, że ZM Łabędy produkowały

głównie czołgi co odbiło się na produkcji Osy - nie dotrzymywali oni terminów dostarczania

tłoczników. Mimo przeszkód WFM pozytywnie patrzyło na ilości produkcyjne – szacowano

wypuszczenie skutera w skali 40 tysięcy sztuk rocznie. W planach pojawiła się również

wersja z elektrycznym rozrusznikiem, niestety ta nigdy nie weszła w życie.

 

Po serii badań i testów w 1956 roku Osa wreszcie mogła trafić do produkcji. Rok później

wypuszczono 5 egzemplarzy, które trafiły na testy drogowe, które szybko wykazały błędy

konstrukcyjne. Równie szybko pojawił się też problem jakim było wykonanie wytłoczek

blach nadwozia. Dosyć długo borykano się z problemem aż do momentu zlecenia produkcji

Hucie Łabędy, która miała do ego możliwości. Wszystko to spowodowało, że światło

dzienne na rynku skutery Osa M50 ujrzały dopiero w 1959 roku a ich cena była dosyć

wysoka. Skuter kosztował 17 tysięcy złotych, jednak w porównaniu do włoskiej Vepsy czy

Lambretty była to znikoma cena. Pierwsza Osa pomimo wielu testów zawierała w sobie

liczne błędy - mały zbiornik paliwa – 7,6L, niekomfortowe ułożenie dźwigni hamulca

tylnego oraz drążka zmiany biegów oraz zbyt krótka, również niekomfortowa, kanapa

spowodowały, że spotkała się ona z krytyką użytkowników. Największą wadą było jednak

przegrzewanie się przez zbyt słabą wentylację silnika. Mimo wprowadzonych poprawek

(powiększono otwory wentylacyjne oraz usprawniono układ wydechowy) niewiele zmieniła

się sytuacja jakościowa skutera. Dopiero w kolejnym modelu jakim była Osa M52,

wypuszczona w 1962 roku została w zupełności pozbawiona tych wad. Warto dodać, że

jego powstanie spowodowane było zainteresowaniem polskimi jednośladami na rynku

Indyjskim, gdzie panowały zupełnie inne warunki atmosferyczne.

 

Ale produkcja pierwszego polskiego skutera to nie wszystko. W historii tej maszyny

pojawiają się również liczne i całkiem wysokie osiągnięcia sportowe. Mimo, że skutery

nigdy pojazdami wyścigowymi nie były to FIM postanowiło specjalnie dla nich wprowadzić

zmiany w regulaminie, które umożliwiły start tych jednośladów w zawodach. Dla

producentów było to świetną okazją do promocji swojej perełki przez co przygotowano

specjalnie zmodyfikowaną pod zawody wersję M50.

 

Osa stała się absolutnym hitem, a ilość wyprodukowanych modeli przerosła oczekiwania

wszystkich. W pierwszym roku jej produkcji, czyli 1959 wyprodukowano ponad 1500 sztuk

a w ostatnim ponad 6000. Szacowane ilości całej produkcji to około 25 000 egzemplarzy

Osy.